-
1 тир
I сущ.пот, испа́ринатир тамчылары — ка́пли по́та
- тир чиретирең аккан җирнең кадере — дорога́ земля́, кото́рую поли́л по́том
- тир алу
- тир бизе
- тир кату
- тир тозы
- тир хастасы
- тир хастәсе
- тиргә бату
- тиргә төшү
- тиргә батыру
- тиргә төшерү••тир белән табу — зараба́тывать/зарабо́тать трудо́м
тир салу (түгү) — вложи́ть пот; пролива́ть/проли́ть пот; кропи́ть по́том
II сущ.тир түгеп — в по́те лица́
тирда ату — стреля́ть в ти́ре
-
2 салу
I1) в разн. знач. класть, положи́тькитапны портфельгә салу — положи́ть кни́гу в портфе́ль
кулны башка салу — класть ру́ку на го́лову ( ребёнка)
2) засыпа́ть/засы́пать, высыпа́ть/вы́сыпать, насыпа́ть/насы́пать, ссыпа́ть/ссы́пать || всыпа́ние, ссыпа́ниебөртекне капчыкка салу — ссыпа́ть зерно́ в мешо́к
чынаякка җиләк салу — насы́пать в ча́шку я́год
3) налива́ть/нали́ть, лить, влива́ть/влить || налива́ниестаканга су салу — нали́ть в стака́н воды́
сөтне шешәгә салу — нали́ть молоко́ в буты́лку
4) накла́дывать/наложи́ть, грузи́ть, погрузи́ть, нагружа́ть/нагрузи́ть, укла́дывать/уложи́ть, нава́ливать/навали́ть || накла́дывание, нагру́зка, укла́дываниеәйберләрне машинага салу — ве́щи погрузи́ть в маши́ну
капчыкларны арбага салу — навали́ть (погрузи́ть) мешки́ на теле́гу
5) (небре́жно) надева́ть/наде́ть, набра́сывать/набро́сить, наки́дывать/ наки́нутьпальтоны җилкәгә салу — пальто́ набро́-сить на пле́чи
җылы кофтаны аркага салу — наки́нуть тёплую ко́фту на спи́ну
6)а) укла́дывать/уложи́ть || укла́дываниебаланы бишеккә салу — уложи́ть ребёнка в колыбе́ль
б) стели́ть, стлатьдиванга урын салу — стели́ть посте́ль на дива́не
7) помеща́ть/помести́ть, устра́ивать/устро́ить (куда, во что) || помеще́ниеяралыны госпитальгә салу — помести́ть ра́неного в го́спиталь
8) све́шивать/све́сить, ве́шать, пове́сить, клони́ть, склоня́ть/склони́ть, опуска́ть/опусти́ть вниз || све́шивание, склоне́ниебашны салу — склони́ть, опусти́ть го́лову
9) добавля́ть/доба́вить, засыпа́ть/засы́пать, всыпа́ть/всы́пать (что-л.), подме́шивать/подмеша́ть, прибавля́ть/приба́вить, заправля́ть/запра́вить, сдо́брить (чем-л.) || засыпа́ние, всыпа́ние, запра́вкакәбестә ашына каймак салу — запра́вить щи смета́ной
чәйгә шикәр салу — класть са́хар в чай
боткага май салу — сдо́брить ка́шу ма́слом
10) мед. накла́дывать/наложи́ть || наложе́ние, накла́дываниеаякка шин салу — наложи́ть на но́гу ши́ну
кулга гипс салу — наложи́ть на ру́ку гипс
11) ста́вить, поста́вить, прикла́дывать/приложи́ть || прикла́дываниесөлек салу — ста́вить пия́вки
банка салу — ста́вить ба́нки
12) накла́дывать/наложи́ть, ста́вить, подшива́ть/подши́ть, приде́лывать/ приде́лать, прикрепля́ть/прикрепи́ть, пришива́ть/приши́ть || накла́дывание, подши́вка, приши́вкачалбарга ямау салу — ста́вить запла́тку на брю́ки
көймә ярыгына ямау салу — наложи́ть запла́ту на тре́щину ло́дки
киез итеккә ас салу — подши́ть ва́ленки
ботинкаларга олтан салу — ста́вить подмётки к боти́нкам
13) накла́дывать/наложи́ть, кра́сить, накра́сить, покрыва́ть/покры́ть кра́ской; нама́зывать/нама́зать || наложе́ние, нама́зываниегрим салу — наложи́ть грим
биткә иннек-кершән салу — наложи́ть на лицо́ румя́на и бели́ла
14) накла́дывать/наложи́ть, ста́вить/поста́вить (знак, метку) || накла́дывание, написа́ниерезолюция салу — наложи́ть резолю́цию
виза салу — наложи́ть ви́зу
келәймә салу — ста́вить клеймо́
билге салу — поста́вить знак
15) прям.; перен.а) прокла́дывать/проложи́ть, проторя́ть/протори́ть, прота́птывать/протопта́ть ( тропинку), нае́здить ( дорогу) || прокла́дывание, проторе́ние, прота́птываниетимер юл салу — проложи́ть желе́зную доро́гу
урман аша сукмак салганнар — че́рез лес протори́ли тропи́нку
җәяүлеләр борылмалы юл салганнар — пешехо́ды протопта́ли изви́листую доро́жку
чаналар салган юл — доро́га, проло́женная саня́ми
б) накла́дывать/наложи́ть, оставля́ть/оста́вить, производи́ть/произвести́; нанести́ (след, печать, отпечаток, осадок, воздействие) || накла́дывание, произведе́ние, нанесе́ниетирән эз салу — оста́вить глубо́кий след
йөрәккә җәрәхәт салу — нанести́ ра́ну на се́рдце
16)а) оку́ривать/окури́ть, пуска́ть/пусти́ть дым || оку́риваниеалмагачларга төтен салу — окури́ть я́блони
базга ыс салу — окури́ть по́греб
б) задава́ть/зада́ть, поддава́ть/подда́ть па́ру, жа́руэссе сала-сала чабыну — па́риться, поддава́я жа́ру
17)а) накла́дывать/ наложи́ть, налива́ть/нали́ть; наполня́ть/напо́лнить (чем-л.) || накла́дывание, налива́ние, наполне́ниетәлинкәгә аш салу — нали́ть суп в таре́лку
рюмкаларга аракы салу — нали́ть в рю́мки во́дку
балага ботка салу — наложи́ть ка́шу ребёнку
б) всы́пать, насы́пать, дава́ть/дать || всыпа́ние, насыпа́ниеатларга солы салу — насы́пать лошадя́м овса́
балыкларга җим салу — насы́пать ры́бам ко́рма
малларның алдына салу — дать корм живо́тным
18) полива́ть/поли́ть || поли́в, поли́вкаабыеңның кулына су сал — поле́й бра́ту на́ руки
19) де́лать, сде́лать пода́рок, дари́ть, подари́ть, подноси́ть/поднести́, преподноси́ть/преподнести́ в дар || подноше́ние, преподнесе́ниетуйда бүләк салу — сде́лать пода́рок на сва́дьбе
20)а) броса́ть/бро́сить, кида́ть/ки́нуть, мета́ть ( что)жирәбә салу — ки́нуть жре́бий
шобага салу — мета́ть жре́бий
б) гада́ть, предска́зывать/предсказа́ть, ворожи́тьфал салу — ворожи́ть по кни́ге
ногыт салу — гада́ть на боба́х
карта салу — гада́ть на ка́ртах
21) перен.; разг. класть/положи́ть, подсчи́тывать/подсчита́ть, определя́ть/определи́ть коли́чество (денег, времени и т. п.)килосына бер сум салганда да ун сум кирәк — е́сли да́же на килогра́мм положи́ть по рублю́, и то ну́жно де́сять рубле́й
юлга ике көн салу — на доро́гу класть два дня
22) класть/положи́ть, помеща́ть/помести́ть, вкла́дывать/вложи́ть, вноси́ть/внести́ (деньги, денежные средства, капитал) || помеще́ние, вложе́ние, внесе́ниеакчаны саклык кенәгәсенә салу — положи́ть де́ньги на сберкни́жку
йорт төзүгә акча салу — вложи́ть де́ньги в строи́тельство до́ма
23)а) закла́дывать/заложи́ть || закла́дкасәгатьне ломбардка салу — заложи́ть часы́ в ломба́рд
б) класть/положи́ть, закла́дывать/заложи́ть, помеща́ть/помести́ть ( для хранения) || закла́дкабодайны орлыкка салу — заложи́ть пшени́цу на семена́
силос салу — закла́дка си́лоса
24)а) употребля́ть/употреби́ть, расхо́довать/ израсхо́довать (на что-л.) || употребле́ние, расхо́дованиебарлык акчаны тунга салдым — все де́ньги израсхо́довал на шу́бу
б) перен. прилага́ть/приложи́ть, вкла́дывать/вложи́ть, отдава́ть/отда́ть, посвяща́ть/посвяти́ть (кому, чему-л., что) (мысль, чувство, жизнь) || приложе́ние, примене́ние, вложе́ние, посвяще́ниеүзеңнең бөтен тормышыңны салу — посвяти́ть всю свою́ жизнь
бөтен тырышлыкны салу — приложи́ть все стара́ния
үз көчеңне салу — прилага́ть со́бственные уси́лия
эшкә бөтен талантны салу — в де́ло вложи́ть весь свой тала́нт
25) перен. вкла́дывать/вложи́ть, придава́ть/прида́ть, дава́ть/дать ( во что), вноси́ть/внести́ ( во что) || вложе́ние; внесе́ниесүзләргә башка мәгънә салу — вложи́ть в слова́ ино́й смысл
әсәргә тирән идея салу — вложи́ть в произведе́ние глубо́кую иде́ю
26)а) издава́ть/изда́ть (крик, звук), призыва́ть/призва́ть (к чему-л.), обраща́ться/обрати́ться с призы́вом, гро́мко прокрича́тьаваз сал, халыкны җый! — обрати́сь с призы́вом, собери́ наро́д!
б) распуска́ть/распусти́ть, распространя́ть/распространи́ть (сведения, известия, слух)в) подава́ть/пода́ть, пока́зывать/показа́ть, дава́ть/дать (знаки: мимикой, взглядом, кивком головы)ым салу — пода́ть знак
27) посыла́ть/посла́ть, высыла́ть/вы́слать, отсыла́ть/отосла́ть, пересыла́ть/ пересла́ть, присыла́ть/присла́ть, отправля́ть/отпра́вить || посла́ние, вы́сылка, отсы́лка, присы́лка, отправле́ниепосылка салу — отпра́вить посы́лку
йөз сум акча салу — посла́ть сто рубле́й де́нег
китапны бандероль итеп салу — кни́гу посла́ть бандеро́лью
28) перен.а) вызыва́ть/вы́звать, вселя́ть/всели́ть, возбужда́ть/возбуди́ть, зарони́ть, порожда́ть/породи́ть || вы́зов, возбужде́ние, порожде́ние ( чего)очкын салу — зарони́ть и́скру
кыюлык салу — вдохнови́ть к сме́лости
ялкын салу — возбуди́ть страсть
ышаныч салу — всели́ть ве́ру
шом салу — возбуди́ть трево́гу; встрево́жить
шик (шөбһә, икеләнү) салу — вы́звать сомне́ние
сагыш салу — пробуди́ть тоску́
курку салу — зарони́ть страх
б) наноси́ть/нанести́ (что-л.); причиня́ть/причини́тьзыян салу — причини́ть вред; повреди́ть
зарар салу — наноси́ть уро́н (уще́рб)
җәбер салу — нанести́ оби́ду; оби́деть
борчу салу — причини́ть огорче́ние; огорчи́ть, обеспоко́ить
начар дус юк урында хафа салыр — (погов.) плохо́й друг не из чего́ встрево́жит
в) подверга́ть/подве́ргнуть (чему-л.), вверга́ть/вве́ргнуть (во что-л.), обрека́ть/обре́чь (на что-л.), приводи́ть/привести́, заставля́ть/заста́вить пережи́ть (что-л.) || подверже́ние, вверга́ние, обрека́ние, приведе́ниекайгыга салу — подверга́ть го́рю
куркыныч астына салу — подве́ргнуть ри́ску ( опасности)
һәлакәткә салу — обре́чь на ги́бель
өметсезлеккә салу — вве́ргнуть в отча́яние
куркуга салу — привести́ в у́жас, заста́вить пережи́ть страх
29) налага́ть/наложи́ть ( что), облага́ть/обложи́ть ( чем), подверга́ть/подве́ргнуть ( чему) || наложе́ние, обложе́ниеналог салу — обложи́ть нало́гом
штраф салу — наложи́ть штраф; оштрафова́ть
контрибуция салу — налага́ть контрибу́цию
30) класть/положи́ть, взва́ливать/взвали́ть, возлага́ть/возложи́ть ( на кого), поруча́ть/поручи́ть || взва́ливание, возложе́ние, поруче́ниеэшне тулысынча җитәкчегә салу — рабо́ту по́лностью возложи́ть на руководи́теля
чыгымнарын бер кеше җилкәсенә салу — расхо́ды взва́ливать на пле́чи одного́ челове́ка
31) пуска́ть/пусти́ть; оставля́ть/оста́витькешенең үз ихтыярына салу — оста́вить на усмотре́ние самого́ челове́ка
32) перен. нала́живать, нала́дить, ула́живать/ула́дить, отрегули́ровать; устра́ивать/устро́ить, настра́ивать/настро́ить; приводи́ть/привести́ в поря́док || нала́живание, ула́живание, регули́рованиеэшне, тормышны көйгә салу — ула́дить (устро́ить) рабо́ту, жизнь
фикерләрне тәртипкә салу — привести́ в поря́док мы́сли
хуҗалыкны рәткә салу — нала́дить хозя́йство
станокны җайга салу — настро́ить стано́к
33) класть/положи́ть, перелага́ть/переложи́ть || переложе́ниешигырьне музыкага салу — стихотворе́ние переложи́ть на му́зыку
нотага салу — положи́ть на но́ты
34) закла́дывать/заложи́ть печь, ста́вить, поста́вить в печь; печьипи салу — заложи́ть хлеб в печь
бәлеш салу — печь пиро́г
35) класть, положи́ть, погружа́ть/погрузи́ть, опуска́ть/опусти́ть (в воду, чтобы вымочить; для придания (каких-л.) свойств, качеств)баса салу — класть на вы́мочку поско́нь
кабык салу — погрузи́ть на вы́мочку лубо́к
киндер салу — класть на вы́мочку лён
36) класть/положи́ть, вноси́ть/внести́ || внесе́ниетуфракка ашлама салу — внести́ в по́чву удобре́ние
37) заки́дывать/заки́нуть у́дочкуурман тавыгына ау салу — ста́вить силки́ на куропа́ток
сөкә салу — ста́вить сачо́к
куянга бугалак салу — ста́вить сило́к (пе́тлю) на за́йца
38)а) надева́ть/наде́ть (путы, оковы, кандалы), пу́тать, спу́татьатка тышау (кешән) салу — спу́тать ло́шадь; наде́ть на́ ноги ло́шади пу́ты
тоткынга кул богавы салу — наде́ть заключённому нару́чники
б) заки́дывать/заки́нуть, наки́дывать/наки́нуть, броса́ть/бро́сить, надева́ть/наде́ть || заки́дывание, наки́дывание, надева́ниебаганага элмәк салу — наки́нуть петлю́ на столб
ат муенына аркан салу — наки́нуть на ше́ю коня́ арка́н
муенга элмәк салу — наде́ть петлю́ на ше́ю
в) наки́дывать/наки́нуть, закла́дывать/заложи́ть, ве́шать/пове́сить, ста́вить, поста́витькапкага бастырык салу — заложи́ть слегу́ на воро́та
ишеккә биксалу — на дверь наки́нуть, заложи́ть крючо́к
йозак салу — пове́сить замо́к
киртә салу — ста́вить прегра́ду; прегради́ть
39) накла́дывать/наложи́ть (на что-л.), класть/положи́ть, ста́вить, поста́вить (под что-л.), стя́гивать/стяну́ть ( чем)тозлаган кәбестәгә бастыргыч салу — положи́ть на ква́шеную капу́сту гнёт
эскерткә бастырык салу — стя́гивать скирду́ слего́й (же́рдью), ста́вить слегу́
40) кида́ть/ки́нуть, броса́ть/бро́сить, опуска́ть/опусти́ть, погружа́ть/погрузи́ть || погруже́ниеякорь салу — броса́ть я́корь
лот салу — опуска́ть лот
җылым салу — кида́ть не́вод
41)а) стро́ить, вы́строить, постро́ить, сооружа́ть/сооруди́ть, возводи́ть/возвести́, воздвига́ть/воздви́гнуть || стро́йка, сооруже́ние, возведе́ниейорт салу — стро́ить дом
театр бинасы салу — возвести́ зда́ние теа́тра
тимер юл салу — постро́ить желе́зную доро́гу
һәйкәл салу — воздви́гнуть па́мятник
б) класть/положи́ть, закла́дывать/заложи́ть, скла́дывать/сложи́ть || заложе́ние, сложе́ниемич салу — сложи́ть печь
нигез салу — класть фунда́мент
йорт сала башлау — заложи́ть дом
42) закла́дывать/заложи́ть, скла́дывать/ сложи́ть, ста́вить, поста́вить, мета́ть, смета́тькибән салу — мета́ть стог
саламны эскерткә салу — заложи́ть (сложи́ть) соло́му в скирду́
43) мед. де́лать, сде́латьчәчәк салу — де́лать приви́вки
укол салу — сде́лать уко́л
44) перен.; разг. ударя́ть/уда́рить, влепля́ть/влепи́ть, сту́кать/сту́кнуть, тра́хать/тра́хнуть, взгретьяңакка салу — уда́рить по щеке́
чыбыркы белән атның сыртына салу — взгреть ло́шадь кнуто́м по спине́
45) перен.; разг. закла́дывать/заложи́ть, пить, выпиват́ьзаманында ул нык кына сала иде — бы́ло вре́мя, он си́льно закла́дывал
салган баштан — с пья́ной головы́
46) перен.; разг. класть/положи́ть, закла́дывать/заложи́ть, подкла́дывать/подложи́тьтел астына насвай салу — подложи́ть под язы́к нас (жевательный табак)
әфьюн салу — заложи́ть о́пиум
47) спец. ста́вить, поста́вить, настра́ивать/настро́ить, регули́ровать, отрегули́ровать || настро́йка, регули́рованиемашинаны дүртенче тизлеккә салу — поста́вить маши́ну на четвёртую ско́рость
48) нести́сь, снести́сь (о птицах, пресмыкающихся, некоторых зверьках и т. п.)тавык йомырка салган — ку́рица снесла́ яйцо́
ташбака йомыркасын сала һәм комга күмә — черепа́ха несёт яйцо́ и зарыва́ет в песо́к
49) разг. выки́дывать/вы́кинуть, ски́дывать/ски́нуть (о женщинах, животных)баласын алтынчы айда салу — вы́кинуть ( о выкидыше) ребёнка на шесто́м ме́сяце
50) в знач. вспом. гл. служит для образов. сложн. именных составных глаголовколак салу — прислу́шиваться
тормоз салу — тормози́ть
күз салу — присма́тривать, посмотре́ть, взглянуть
51) в знач. вспом. гл. обозн. полноту́, зако́нченность, интенси́вность, неожи́данность де́йствияачып салу — по́лностью раскры́ть
тетеп салу — разнести́ в пух и прах
II неперех.әйтеп салу — проговори́ться, сболтну́ть
1)а) снима́ть/снять, ски́дывать/ски́нутьтунны салу — снять шу́бу
туфлиләрне салу — ски́нуть ту́фли
бүрекне салу — снять ша́пку
кулдан сәгатьне салу — снима́ть часы́ с руки́
аркадагы капчыкны салу — ски́нуть мешо́к со спины́
өсне салу — снять ве́рхнюю оде́жду, раздева́ться
б) перен. меня́ть, смени́ть, ски́дывать/ски́нуть, лиши́ться (чего-л.) (при сезонной линьке, потере покрова)елан кабыгын салган — змея́ ски́нула ко́жу
2) перен. теря́ть, потеря́ть (вид, былую красоту и т. п.)чибәрлекне салу — потеря́ть красоту́
III сущ.төс салу — теря́ть есте́ственный цвет; теря́ть цвет лица́
раска́т, уха́б -
3 кайгы
сущ.1) го́ре, скорбь, го́ресть, глубо́кая печа́ль; сокруше́ние, кручи́нагаиләгә зур кайгы килде — семью́ пости́гло большо́е го́ре
кайгыгызны уртаклашам — сочу́вствую ва́шему го́рю
тирән кайгы кичерү — пережива́ть глубо́кую скорбь
2) беда́, бе́дствие, несча́стье, тяжёлое собы́тиебозлы яңгыр хуҗалыкка кайгы китерде — дождь с гра́дом принёс хозя́йству несча́стье
3) перен. печа́ль, забо́та, беспоко́йствобалалар кайгысы — забо́та о де́тях
бакча турында синең кайгың юк — об огоро́де у тебя́ печа́ли нет
4) интере́с, бла́гоүз кайгыңны гына кайгырту — забо́титься то́лько о своём бла́ге
ил кайгысы — интере́сы страны́
••кайгы басу — пости́гло го́ре, скорбь
кайгы йоту — скорбе́ть, горева́ть
кайгы кичерү — скорбе́ть, горева́ть
кайгы күрү (чигү) — горева́ть, перенести́ скорбь, печа́ль; скорбе́ть
кайгы салу — принести́ го́ре, причиня́ть го́ре, опеча́лить
кайгы төшү — горева́ть, скорбе́ть, печа́литься
кайгыга бату (калу, сабышу) — загорева́ть, опеча́литься; загрусти́ть, приуны́ть
- кайгыга калдырукайгыны уртаклашучан — уча́стливый, отзы́вчивый
- кайгыга төшерү
- кайгыга салу
- кайгыга төшү
- кайгыга бату
- кайгыга калу
- кайгысын уртаклашу -
4 кара
I 1. прил.1) чёрный (о цвете, окраске)кара чәч — чёрные во́лосы
кара буяу — чёрная кра́ска
2) тёмный, чёрный ( более тёмный по сравнению с обычным цветом)кара күзләр — чёрные глаза́
күк йөзен кара болытлар каплаган — чёрные ту́чи закры́ли не́бо
3) поэт. тёмный, дрему́чий4) темноко́жий, сму́глыйбер кара гына кыз — одна́ сму́гленькая де́вушка
кара тәнле кеше — темноко́жий челове́к
5) вороно́й ( о масти лошади)кара айгыр — вороно́й конь (жеребе́ц)
6) разг.а) гря́зный, нечи́стый, чума́зый ( ребёнок)кара куллар — гря́зные ру́ки
кара бармаклар — нечи́стые па́льцы
б) гря́зный, нечи́стый; нести́раныйкара керләр — гря́зное бельё
кара күлмәк — нести́раная руба́шка
7) уст. чёрный, курно́йкара мунча — чёрная ба́ня
кара өй — курна́я изба́, ку́хня ( в пятистенных домах или домах с пристройкой)
8) чёрный, неквалифици́рованный, физи́чески тяжёлый и́ли гря́зный (о работе, труде и т. п.)кара эш — чёрная рабо́та
9) перен.; уст. тёмный, просто́й; необразо́ванный; из простонаро́дьякара халык — просто́й (тёмный, необразо́ванный) наро́д
10) разг.; миф. чёрный, дурно́й, злой, нечи́стыйкара көчләр — чёрные си́лы, нечи́стая си́ла
11) перен. чёрный, тёмный, тра́урныйкара кием — тра́урная оде́жда
һәрвакыт кара киемдә йөрү — ходи́ть всегда́ в тёмной оде́жде
12) перен.; поэт. чёрный, го́рестный, безра́достный, безотра́дный, тяжёлый, мра́чный; тру́дныйкара уйлар — мра́чные ду́мы
кара хәбәр килде — чёрная весть пришла́
кара язмыш — тру́дная (тяжёлая) судьба́
кара көннәр артта калды инде — го́рестные дни оста́лись уже́ позади́
13) перен. чёрный, зло́стный, кова́рный, престу́пныйкара ниятләр (исәпләр) — зло́стные мы́сли
кара күңел — кова́рная душа́
кара эшләр — престу́пные дела́
14) перен. чёрный, о́чень си́льныйкара кайгы — о́чень си́льное го́ре
кара явым — о́чень си́льные оса́дки; чёрное нена́стье
15) в сложн. сл. переводится компонентом черно-кара мыеклы — черноу́сый
кара кашлы — чернобро́вый
кара күзле — черноо́кий, черногла́зый
кара яллы — черногри́вый
•- кара балан
- кара балык
- кара бөрлегән
- кара бөтнек
- кара бүрек
- кара груһ
- кара елан
- кара җиләк
- кара җимеш
- кара зирек
- кара икмәк
- кара кан
- кара карга
- кара карлыган
- кара көрән
- кара кучкыл
- кара кучкыллы
- кара кызыл
- кара кымыз
- кара май
- кара өрәңге
- кара пар
- кара солы
- кара су
- кара сырга
- кара сыргак
- кара тал
- кара тояк
- кара тут
- кара тутлы
- кара түш
- кара үрдәк••кара акыл — непросвещённое разуме́ние
кара алтын — чёрное зо́лото, нефть
кара болыт каплау — пришли́ чёрные дни, пришло́ го́ре
кара болыт кебек (булып) — чёрной ту́чей, ту́ча ту́чей, тьма-тьму́щая
кара гайбәт — чёрная спле́тня
кара диндар — фана́тик
кара җәяү (җәяүгә) калу — пойти́ по́ миру
кара исәп (хисап) — приблизи́тельный подсчёт ( в уме)
кара исемлек — чёрный спи́сок
кара козгын — чёрный во́рон ( специальная закрытая машина для перевозки заключённых)
кара көз — осе́нние (после́дние, холо́дные) нена́стные дни
кара көнгә калдыру (саклау) — оста́вить (бере́чь) на чёрный день
кара көнгә калу — мы́кать век (жизнь), хлебну́ть (хвата́ть) го́ря
кара көнгә җыю — копи́ть (что-л.) на чёрный день
кара күзлектән үткәрү (карау) — ви́деть во всём то́лько плохо́е, то́лько недоста́тки
кара күмергә калу (кара кисәүгә әйләнү) — сгоре́ть дотла́
кара мәче узу — чёрная ко́шка пробежа́ла (проскочи́ла)
кара реакция — ист. чёрная реа́кция
кара сакал — нужда́, несча́стье
карасына баткан (кабынган) — мра́чный от зло́сти, за́висти; ту́ча ту́чей, черне́е ту́чи
кара такта — чёрная доска́ ( для вывешивания фамилий отстающих и нарушителей порядка)
кара чаган — па́клен
кара шар салу — забаллоти́ровать, прокати́ть на вороны́х ( не избрать)
кара эчле — см. кара йөрәк
кара эшче — чернорабо́чий, просто́й рабо́тник, рядово́й тру́женик
кара явым — осе́нние дожди́ (холодные, продолжительные)
кара ягу — очерни́ть, оклевета́ть (кого-л.)
- кара йөз- кара йөрәк
- кара көю
- кара тир түгү
- кара яну 2. сущ.1) каралар чёрные (фигуры шахмат, шашек)каралар белән уйнау — игра́ть чёрными
2) перен. не́что чёрное, чернота́; силуэ́т, очерта́ния; теньII сущ.еракта бер кара күренә — вдали́ видне́ется что́-то чёрное
черни́ла || черни́льныйкара белән язылган кәгазь — бума́га, напи́санная черни́лами
кара порошогы — черни́льный порошо́к
кара кара — чёрные черни́ла
кара табы — черни́льное пятно́
-
5 эз
сущ.1) след, отпеча́токаяк эзләре — следы́ ног
бармак эзләре — отпеча́тки па́льцев
куян эзе — за́ячий след; мали́к охот.
җәнлекне эзеннән тану — узнава́ть зве́ря по следа́м
2) след, рубе́ц, шрам, цара́пиначәчәк эзләре — следы́ о́спы, о́спенные шра́мы
яра эзе — рубе́ц ра́ны
аю тырнагы эзләре — цара́пины (следы́) медве́жьих когте́й
3) след, колея́, доро́жка, борозда́эз салу — проложи́ть след (борозду́)
яңа чаңгы эзләре — све́жие следы́ лыж
тәгәрмәч эзләре — следы́ колёс
сабан эзе — па́хотная борозда́
4) след, оста́ток; разва́линаборынгы шәһәр эзләре — разва́лины (оста́тки) дре́внего го́рода
стенадагы картиналарның эзләре — следы́ карти́н на стене́
сугыш эзләре — следы́ войны́
ярчык эзе — след оско́лка
җинаять эзләре — следы́ преступле́ния
5) морщи́на, боро́здкамаңгаендагы тирән эзләр — глубо́кие морщи́ны на лбу
6) прям.; перен. ру́слоелганың иске эзе — ста́рое ру́сло реки́
тормышны яңа эздән алып китү — повести́ жизнь по но́вому ру́слу
7) перен. след, впечатле́ние, отпеча́ток, оса́доккүңелдә тирән эз калдыру — оста́вить глубо́кий след (глубо́кое впечатле́ние) в душе́
йөзендә сагыш эзләре — на лице́ отпеча́ток гру́сти
8) перен. стезя́, путьреволюцион көрәшчеләр эзенә басу — встать на стезю́ (путь) революцио́нных борцо́в
аталар эзенә кайту — верну́ться на стезю́ отцо́в
9) в знач. нареч. в исх. п. эзеннән сле́дом, вслед ( за кем-чем)чаңгычылар эзеннән китү — идти́ вслед за лы́жниками
•- эзеннән бару
- эзенә басып бару••эз басмау (эз дә басмау) — нога́ не сту́пит (кого, чья, куда)
эз югалту — сбива́ться/сби́ться со сле́да (со сле́ду)
эз яздыру (эз югалту; эз яшерү) — замета́ть/замести́ следы́ за собо́й; запу́тывать/запу́тать следы́
эз яшерү (эз җыю) — пря́тать/спря́тать концы́ (в во́ду)
эзгә керү (эзенә керү; эзгә төшү; эзенә төшү) — входи́ть/в ойти́ в колею́; входи́ть/войти́ в ру́сло; нала́живаться/нала́диться (о жизни, деле, работе)
эзе (дә) булмасын! — что́бы ноги́ его́ здесь не́ было
эзен дә күрсәтмәү — (и) след просты́л; был тако́в; не пока́зывать глаз (но́са)
эзе суынганчы — по горя́чим следа́м
эзен калдырмау — концы́ в во́ду
эзен корыту (эзен суыту) — закры́ть две́ри до́ма (перед кем; т. е. отказать кому-л. от дома; запретить приходить к нему в дом)
эзенә көл сибү — чтоб след его́ просты́л
эзенә төшерү — наводи́ть/навести́ на (чей-л.) след
эзенә төшү — напа́сть на (чей-л.) след, вы́следить
- эзеннән чыгуэзең булмасын! — прост. кати́сь! чтоб следа́ (твоего́) не́ было!
- эздән язу
- эзеннән язу
- эзе дә булмау
- эзе дә калмау
- эзе дә күренмәү
- эзе дә юк
- эзенә басу -
6 акыл
сущ.1)а) ум, ра́зум; интелле́кт || у́мственный (труд), интеллектуа́льныйакыл яшьтә түгел - башта — (посл.) ум не в во́зрасте, а в голове́
акыл зәгыйфьлеге — у́мственная сла́бость
б) ум, рассу́док, рассуди́тельность || у́мственный, рассу́дочный ( анализ)в) благоразу́мие, рассуди́тельность; созна́ние, созна́тельностьакылың кайда иде соң синең? — где́ же была́ твоя́ рассуди́тельность (благоразу́мие)?
г) ум, разу́мность, (как сле́дствие о́пыта) ум-ра́зум, му́дрость; умудрённостьпрактик акыл — практи́ческий ум (му́дрость, умудрённость)
мәкальдә чагылган тирән акыл — глубо́кая му́дрость, отражённая в посло́вице
2) разг.а) мысль, иде́якаян килде әле сиңа бу акыл ? — отку́да у тебя́ э́та мысль?
б) сове́т, наставле́ниеаның акылы белән йөрсәң... — бу́дешь его́ слу́шаться... (ещё и не то бу́дет)
ата-ана акылын тоту — приде́рживаться (слу́шаться) роди́тельского наставле́ния
3) в знач. нареч. акылга у́мственно, интеллектуа́льно, в у́мственном (интеллектуа́льном) отноше́нии (созреть, подняться); по уму́ (уму́-ра́зуму), умо́м ( быть выше или ниже кого)акылга бер чамарак алар — у́мственно они́ почти́ одина́ковы
акылга үсү — вы́расти (созре́ть) у́мственно
4) в функ. сказ. акылында вменя́емый спец. (преступник, подсудимый)•- акыл теше
- акылы сау
- акылга сау••акыл алдан йөрү — быть сообрази́тельным (сметли́вым, предусмотри́тельным, дальнови́дным, дога́дливым), быть спосо́бным предви́деть (предусмотре́ть)
акыл арттан йөри — ≈≈ за́дним умо́м кре́пок
акыл башка килү — см. акылга килү 1)-3)
акыл баштан китү — см. акыл китү 1), 2)
акыл белән эш итүчән — рассуди́тельный; толко́вый
акыл бизмәненә салу (салып үлчәп карау) — в голове́ (уме́) взве́шивать (взве́сить, прики́дывать/прики́нуть); см. тж. акыл белән уйлап карау
акыл булсын — пусть (э́то) бу́дет (послу́жит) уро́ком; э́то кому́ нау́ка (на бу́дущее); что́бы (впредь) непова́дно бы́ло ( кому)
акыл җиңеләю — см. акылга җиңеләю
акыл җитү — сообрази́ть ( что), догада́ться ( о чём), доду́маться ( до чего), умудри́ться, ухитри́ться
акыл ирешми — см. акыл җитми
акыл кергән — умо́м (у́мственно) вы́рос; умудрён ( жизненным опытом); в (при) своём (здра́вом) уме́; со свои́м умо́м
акыл кертү — см. акылга утырту 1)
акыл кушканча — по веле́нию ума́ (делать что, поступать как), по веле́нию (тре́бованию) рассу́дка
акыл өләшкәндә йоклап калган (йоклап биләмдә, урманда, мич башында калган) — см. акылсыз 1) а); акылга сай 1)>
акыл өләшү — см. акыл өйрәтү 2)
акыл сата башлау — ирон. зау́мничать, зау́мничаться
акыл сыеклану — прост.; см. акылга җиңеләю
акыл сыйдырмау — см. акылга сыймау
акыл утырту — см. акыл керү
акыл утыру — см. акыл керү
акылга зәгыйфь — см. акылга җиңел 1)
акылга муафыйк — см. акылга ятышлы 1)
акылга (акылы) үсмәгән — умо́м не вы́шел
акылга туймаган — см. акылсыз 1) а), 2)
акылга утыру — см. акыл керү
акылга яту — каза́ться (показа́ться, представля́ться) разу́мным (благоразу́мным, рациона́льным, логи́чным)
акылга өйрәтү — см. акыл өйрәтү
акылдан шашкан — см. акылдан язган
акылдан шашу — см. акылдан язу
акылдан ычкыну — прост.; см. акылдан язу
акылны алу — см. акылдан яздыру
акылны башка җыю — см. акылны җыю
акылны эчү — прост. ра́зум (ум) пропива́ть (пропи́ть)
акылны югалту — см. акылдан язу 3)
акылы бармакка урарлык (чорнарлык) та юк — ума́ ни на грош у него́
акылы кыска — ум ко́роток ( у кого)
акылы (акылга) сау — в себе́, в здра́вом уме́, в по́лном (здра́вом) рассу́дке
акылы эшли — голова́ ( чья) рабо́тает (ва́рит, сообража́ет)
акылың алтын икән — ирон.; шутл. ишь како́й, у́мный (у́мник, у́мница) (вы́искался, нашёлся), губа́ не ду́ра; ишь чего́ захоте́л (... куда́ махну́л)
акылы үзе белән — семь пя́тниц на неде́ле
- акыл алу- акыл белән уйлап карау
- акыл бирү
- акыл җитмәслек
- акыл җитми
- акыл иясе
- акыл йөртеп карау
- акыл йөртү
- акыл керү
- акыл сату
- акыл китү
- акыл өйрәтү
- акылга өйрәтү
- акыл сайлыгы
- акылга җиңел
- акыллы җиңел
- акылга җиңеллелек
- акылга җиңеләю
- акылга килү
- акылга сай
- акылы сай
- акылга сайлык
- акылга сыймау
- акылга таман
- акылы таман
- акылга таманча
- акылы таманча
- акылга утырту
- акылга ятышлы
- акылдан язган
- акылдан яздыру
- акылдан язу
- акылдан язып
- акылдан язар дәрәҗәдә
- акылны җыю
- акылы башында
- акылында
- акылы камил
- акылы төштән соң
- акылы үзе белән
- акылы үзендә
- үз акылы үзендә -
7 колач
сущ.1) разма́хсамолёт канатларының колачы — разма́х кры́льев самолёта
2) обхва́т, охва́тимәннәр бик юан: һәркайсы икешәр колач — дубы́ о́чень то́лстые: ка́ждый в два обхва́та
колач юанлыгындагы торба — труба́ в оди́н охва́т
3) махова́я са́же́нь (расстояние между концами средних пальцев раскинутых в стороны рук как мера длины)ике колач бау — верёвка в две маховы́е са́же́ни
коеның тирәнлеге өч колач — глубина́ коло́дца в три маховы́е са́жени
4) диал. едини́ца ме́ры дров, ра́вная 2,5 м3 и́ли 4 м35) физ. амплиту́дамаятникның тирбәлү колачы — амплиту́да колеба́ний ма́ятника
6) перен. масшта́б, разма́х, широта́, диапазо́н (рабо́т)киң колач белән — с широ́ким разма́хом
белем колачы — диапазо́н зна́ний
•- колач җәю
- колач салу
- колач ташлау
- колач салып йөзү
- колачка алу
- колачка сыймаслык••- колач җитмәсколачны киң җәю — разверну́ться широко́ (во всю ширь)
- колач җитмәслек -
8 сай
I 1. прил.1) ме́лкий, неглубо́кийсай тәлинкә — неглубо́кая таре́лка
сай галош — ме́лкие гало́ши
сай чокыр — неглубо́кая я́ма
2) ме́лкий, мелково́дныйсай баз — неглубо́кий по́греб
тирән елга агар тавышсыз, сай елга агар шалтырап — (посл.) глубо́кая река́ течёт без шу́ма, ме́лкая - с шу́мом
3)а) перен. неглубо́кий, ме́лкий, пове́рхностный, ску́дный (знания, суждения)сай эчтәлекле — со ску́дным содержа́нием
сай белем — пове́рхностные зна́ния
сай акыл — неглубо́кий ум
б) недалёкий, неглубо́кий, несерьёзный, пове́рхностный ( человек)2. сущ.сәясәттә бик сай кеше — в поли́тике о́чень недалёкий челове́к
мель. мелково́дье3. нареч.көймә сайга утырды — ло́дка се́ла на мель
ме́лко, неглубоко́сай сөрү — паха́ть неглубоко́
сай бурау — бури́ть ме́лко рсай урын (җир) мелково́дье, о́тмель
••II сущ.; спец.; уст.сай йөзү — ме́лко пла́вать
строка́ ( лыка)- сай салу -
9 су
I сущ.1)а) вода́ || во́дный, водяно́йсалкын су — холо́дная вода́
кайнар су — горя́чая вода́
кайнамаган су — сыра́я вода́
агым су — прото́чная вода́
чишмә суы — ключева́я вода́
диңгез суы — морска́я вода́
газлы су — газиро́ванная вода́
минераль су — минера́льная вода́
кар суы — та́лая вода́
су процедуралары — во́дные процеду́ры
су тамчылары — водяны́е ка́пли
су тузаны — водяна́я пыль
б) первый компонент составных слов, соответствующий русскому водо-су үлчәгеч — водоме́р
су бүлгеч — водоотво́д
2) перен.; разг. вода́; пусто́е многосло́виекитапның яртысы су — полови́на кни́ги состои́т из воды́
3) вода́, водоём || во́дный; водяно́йтирән су — глубо́кая вода́
су кимәле — у́ровень воды́
су этеме — напо́р воды́
су өсте — во́дная пове́рхность
су юлы белән — во́дным путём
су тегермәне — водяна́я ме́льница
4) обычно мн.суларво́дытерриториаль сулар — территориа́льные во́ды
5) разг. река́, ре́чка (употр. с именем собственным)Ык суы — река́ Ик
Казан су — река́ Каза́нка
киң су — широ́кая река́
су ярларыннан чыкты — река́ вы́шла из берего́в
6) разг. сокашказаны суы — желу́дочный сок
җимеш суы — фрукто́вый сок
7) разг. раство́р, рассо́л, сы́вороткасабын суы — мы́льный раство́р
селте суы — щелочно́й раство́р
эремчек суы — творо́жная сы́воротка
кәбестә суы — капу́стный рассо́л
тозлаган кыяр суы — огуре́чный рассо́л
•- су агымы
- су алгыч
- су алмашы
- су алу
- су алу җайланмасы
- су анасы
- су асты дөньясы
- су аткыч
- су атчыгы
- су әйләнеше
- су балтырганы
- су баркылдагы
- су басу
- су башнясы
- су башы
- су белән җылыту
- су белән суыту
- су билгеләре
- су бите
- су борчасы
- су борычы
- су бөтнеге
- су бүлгеч
- су гөле
- су еланы
- су җәелү
- су җибәргеч
- су җыйгыч
- су җылыткыч
- су җылыту
- су иясе
- су йөрү каналлары
- су кайту
- су каналы
- су кандаласы
- су колонкасы
- су комае
- су коңгызы
- су кошы
- су көпшәле
- су куу
- су кынасы
- су кычытканы
- су кыягы
- су күзе
- су күләме
- су күрәне
- су күсесе
- су күтәрелү
- су күтәрелеше
- су күтәрткеч
- су күтәртү
- су лаләсе
- су өләшкеч
- су пәрие
- су полосы
- су салмалы
- су сыеры
- су сыерчыгы
- су сыешлык
- су тавыгы
- су талпаны
- су ташлагыч
- су ташучы
- су ташуы
- су торбасы
- су төшергеч
- су төшү
- су тычканы
- су упкыны
- су үгезе
- су үрмәкүче
- су үткәргеч
- су үткәрмәүчән
- су үткәрмәүчәнлек
- су үткәрү
- су үткәрүчән
- су үткәрүчәнлек
- су үтү
- су чаңгысы
- су чаңгычысы
- су чаяны
- су чәчәге
- су чигенеше
- су чистарткыч
- су чистарткыч корылмалар
- су чистарту
- су чыпчыгы
- су шөпшәсе
- су эте
- су юлы
- су юлын күрсәтү
- су юнәлткеч колаша
- су язы
- суга алып бару
- суга баткан кеше
- суга бату
- суга төшү
- суга чыдам
- суга чыдамлы
- суга чыдамлылык
- суда эрүчән
- суда эрүчәнлек
- судан файдалану
- судан файдаланучы••су баштан болгана — (погов.) ры́ба гниёт с головы́
су белән дә аера алмассың — водо́й не разольёшь; не разле́й вода́
су белән юып алгандай булды — как ве́тром сду́ло; как бу́дто коро́ва языко́м слизну́ла
су болгату — мути́ть во́ду
су кебек ага — течёт, что вода́ ( о больших расходах)
су кебек агылу — течь реко́й; течь широ́ким пото́ком
су кебек (су урынына) эчү — знать назубо́к; отвеча́ть без запи́нок
су кушу — прибавля́ть/приба́вить от себя́; залива́ть
су сибеп үстергәндәй — как грибы́ по́сле дождя́
су төбенә китү — идти́ ко дну; утону́ть
су төбенә җибәрү — пусти́ть (отпра́вить) на дно; утопи́ть
су язып, май төшмәс — (погов.) во́ду толо́чь -ма́сла не бу́дет (вода́ и бу́дет)
суга батканда саламга ябышу — хвата́ться за соло́минку
суга сәнәк белән язган (язылган) — на воде́ ви́лами напи́сано
суга төшеп югалган кебек — как в во́ду ка́нул
суга төшкән тавык кебек — как мо́края ку́рица; как в во́ду опу́щенный; (ходи́ть) мо́крой ку́рицей
суга төшкәндәй булды — как в во́ду ка́нул
суга төшсә, судан да коры чыга торган — из воды́ сухи́м вы́лезет
судагы балык кебек — как ры́ба в воде́
судан коры чыгу — вы́йти сухи́м из воды́
II сущ.сусыз юа, җилсез киптерә — языко́м сте́лет; язы́к хорошо́ подве́шен
-
10 чәчәк
I сущ.; бот.цвет, цвето́к || цвето́чныйболын чәчәкләре — луговы́е цветы́
кәнәфер чәчәге — цвет сире́ни
гөл чәчәге — цвето́к ко́мнатного цветка́ (ко́мнатного расте́ния)
оешма (укмаш) чәчәк — соцве́тие
чәчәк ата башлау — зацвести́
чәчәк атып бетерү — отцвести́
табигый чәчәк — приро́дный цвето́к
тере чәчәк — живо́й цвето́к
чын чәчәк — настоя́щий цвето́к
чәчәк аттыру — дожда́ться цвете́ния
кода-кодагыйлык чәчәк ата — расцвета́ет кумовство́
ясалма чәчәк — иску́сственный цвето́к
- чәчәк баганачыгыбер чәчәк белән яз булмый — (погов.) одна́ ла́сточка весны́ не де́лает (букв. один цвето́к весны́ не де́лает)
- чәчәк бакчасы
- чәчәк бәйләме
- чәчәк бөресе
- чәчәк төймәсе
- чәчәк кибете
- чәчәк киоскы
- чәчәк коңгызы
- чәчәк кою
- чәчәген кою
- чәчәк сабагы
- чәчәк сабы
- чәчәк сатучы
- чәчәк табанчасы
- чәчәк тирәләре
- чәчәк төбе
- чәчәк төплеге
- чәчәк тузаны
- чәчәк түтәле
- чәчәк үстерүче
- чәчәк үстерүчелек
- чәчәк яны яфрагы
- чәчәк япмалары
- чәчәккә бөреләнү
- чәчәккә төймәләнү••II сущ.; мед.чәчәк кебек чагы — во цве́те лет
о́спа || о́спенныйжил чәчәге — ветряна́я о́спа
чәчәк микробы — о́спенный микро́б
- чәчәк бетчәсечәчәк салу (салдыру) — привива́ть о́спу, оспопривива́ние
- чәчәк чыгу
- чәчәк шадрасы -
11 ызан
сущ.1) межа́ || межево́йызан нарны сөрү — перепаха́ть ме́жи
ызан баганалары — межевы́е столбы́
ызан юлы — межева́я доро́га
2) борозда́тирән ызан — глубо́кая борозда́
•- ызан яру
См. также в других словарях:
төп — и. 1. Диңгез, күл, елга һ. б. ш. су астындагы җир. Җир өстендәге батынкы урын, чокырның түбәнге өлеше 2. Җир өстенә карата; ас, түбән, тирән. Берәр нәрсәнең асты тырнак төбе 3. Сыеклык, балчык, җир, вак масса һ. б. ш. ларның өске катламнарыннан… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
эч — и. 1. Кеше һәм хайван гәүдәсенең бавыр, ашказаны, эчәгеләр һәм талак урнашкан өлеше. Корсак. Ашказаны, эчәгеләр 2. Нәрсә белән дә булса капланып, тирәләп алынган урын; киресе: тыш 3. Нәр. б. эченә салган яки салу өчен әзерләнгән әйбер (бәлеш эче) … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
өю — 1. Бик күп әйберләрне бергә җыеп, берсе өстенә икенчесен салып урнаштыру. Бер урынга, бергә китереп, берсе өстенә икенчесен күпләп салу, кую 2. Салу, төзү (өйне) өеңдә балаң булмаса, өй өйгәннән ни мәгънә. Салу, кую (мәс. кибәнне, чүмәләне) 3.… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
траншея — 1. Оборона позицияләрендәге барлык ут нокталарын тоташтыра торган һәм дошманга каршы ягына балчык, таш һ. б. ш. өелгән тар, тирән, озын чокыр. Снаряд һәм бомба кыйпылчыкларыннан саклану өчен хезмәт итә торган тар, тирән чокыр 2. Берәр нәрсә… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
оя — 1. Кош кортның, җәнлекләрнең ышыкланып яшәү, йомырка салу һәм бала чыгару өчен ясалган, җайлаштырылган яки кеше тарафыннан эшләнгән урыны 2. күч. Яшәгән, торган җир: гаилә, йорт 3. күч. Явыз максатлар белән җыела, туплана торган яшерен урын,… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
тултыру — 1. Берәр савытны берәр нәрсә белән тулы итү 2. Берәр нәрсә эченә башка ваграк нәрсәләр яки сыеклык салу 3. күч. Бөтен тирә юньне, барлык буш урынны биләп алу, бөтен тирә юньгә, барлык урыннарга таралу; күп булу. Нин. б. бер урынга җанлы җансыз… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
тутыру — 1. Берәр савытны берәр нәрсә белән тулы итү 2. Берәр нәрсә эченә башка ваграк нәрсәләр яки сыеклык салу 3. күч. Бөтен тирә юньне, барлык буш урынны биләп алу, бөтен тирә юньгә, барлык урыннарга таралу; күп булу. Нин. б. бер урынга җанлы җансыз… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
ачу — I. ф. 1. Нәр. б. капкачын, каплаган нәрсәсен күтәреп яки читкә алып, этәреп эчен карарга, әйбер алырга мөмкинлек булдыру. Ябылган, пичәтләнгән нәрсәләрнең капкачын, бөкесен һ. б. ш. алу 2. (Ишек, капка һ. б. ш. ны) як якка яки читкә этәреп,… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
тамгалау — (ТАМГАЛАНУ) – 1. Тамга кую, тамга төшерү, тамга салу. мат. Билге кую. күч. Авыр тәэсир, тирән эз яки ямьсез тап калдыру 2. күч. Берәрсенең абруена кагылырлык бәя, билгеләмә бирү … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
тәшвиш — иск. Күңел тынычсызлыгы, шик шөбһә; тирән борчылу, дулкынлану хәле. Курку, шикләнү, шом. ТӘШВИШ (КӘ) САЛУ (ТӨШЕРҮ) – 1. Кем. б. күңелендә шик шөбһә тудыру 2. Коткы тарату. ТӘШВИШКӘ ТӨШҮ – Куркып калу, шөбһәләнү, шикләнү; аптырап калу … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
тугма — и. 1. Нәсел, токым. Карындагы яралгы туманың нормаль үсеше 2. с. диал. Бертуган тума тәкә – тума ага 3. Теге яки бу урында туып үскән, шуннан чыккан кеше авыл тумасы – йорт тумасы сарык Билгеле бер социаль тирәлектән чыккан, шуннан күчкән кеше… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге